- Doğru değil. Hamit İzol aşiret mensubu ama aşiretten dışlanmış bir şahıs. 20-30 yıldır Mersin'de oturuyor. Kitabını ön plana çıkarmak için aşireti resmen kötülüyor.
Burada yaşanan olayların tam tersini anlatıyor. 'Kan davalarında kadın daha ön planda,' demek gerçek dışı. Burada kadınlar baştacıdır, hiçbir zaman kadınları arka plana atmıyoruz ama kadınların aşireti yönlendirmede lüksü olamaz. Kadınların işi, gücü, yeri bellidir.
- Nedir kadınların yeri?
- Bizim aşiret içerisinde okuma düzeyi yüksek çok kadın var. Kızlarımızın hepsi üniversiteye gidiyor. Çalışabiliyor. Herhangi bir engel yok. Ama aşiret kızı kendi işinde çalışır. Memuriyet dışında, başkasının işinde çalışamaz.
- Boşanmaya nasıl bakıyor aşiret?
- Bizim aşirette boşanma olmaz. Genç yaşta dul kalmışsa, eşi vefat etmişse, ona sorulur. Bir daha evlilik yapmak istiyorsa, eşinin erkek kardeşi ile evlenebilir veya aile içinden akrabasıyla. Ama başkasıyla evlilik yapamaz.
- Kocası için kız istemeye kendisi gider. Tanıdığım bir sürü insan var. Çocuğu olmuyor. Kadından kaynaklanan bir şeyse kadın gidip kocasına kız istiyor.
- Aynı evde mi yaşıyorlar?
- Aynı evde değil, biri bir katta, diğeri başka katta.
- Her şey kontrolünüz altında mı?
- Ağalık yorucu bir görev. Mesela adam karısını dövmüş, kadın babaevine gitmiş, dönmüyor. Kocası bize gelir. 'Ne olur getirin,' diye. Söz alırız, bir daha dövmeyeceğine dair. Bir daha dövme olayı olursa para cezası veya uzaklaştırma veririz.
.
Artık bu olaylara yetişemiyorum. Bir tim kurdum, 'barıştırma timi'. Gidiyorlar, benim adıma konuşup karıkocayı barıştırıyorlar.
- Düğünlerde silah atmayı kaldırıp havai fişek atma kararı almışsınız.
- Reisimiz 'Bundan sonra kesinlikle düğünlerde silah atılmayacak. Silahların yerine havai fişet atılacak,' talimatı verdi. Ben de bunun üzerine bütün aşireti topladım, 'Bundan sonra silah yerine havai fişek atılacak,' dedim. Böyle daha güzel oldu.
- Sigara içmek gibi bir silah atma alışkanlığı var burada. Bu yasağa sizce ne kadar uyulur?
- Herkes uyar. Atalarımızın bir sözü var, 'At, avrat, silah'. Türkiye'de herkesin silah tutkusu var, bu sadece Güneydoğu'ya has bir şey değil. Birdenbire sigarayı bırakmak nasıl zorsa, silah sıkmayı bırakmak da kolay değil.
Ama herkes uyuyor bu kurala. İnşallah sigara içmeyi de yavaş yavaş bırakmayı düşünüyoruz. Ve kendimi bildim bileli İzol hikâyeleri dinledim. Aşiretin tarihi, hepimizin tarihiydi. İzollu olmak bir ayrıcalıktı.
.
Urfa'daki, Malatya'daki, Mardin'deki İzollular hepimiz 'biz'dik. Büyük büyük dedelerim Dersim'e 1200'lü yıllarda Urfa'dan gelmiş.
Efsaneye göre, o zamanki büyük dedemiz Murat Han atlarını otlatmak için Dersim yaylalarına varmışken, sürüsünün en gösterişli atını kaybetmiş. Atını bulmak için oralarda kalmış ve bir daha dönememiş Urfa'ya. O yüzden bizim boyumuzun adı 'Murxan' (Murat Han'ın kısaltılmış Kürtçe hali) olarak bilinir.
Aşiretin tek Alevi boyu Dersim'de yaşar. Aşiretsiz olmak, eskilerde haksız bir ifadeyle de olsa 'soysuz' olmakla eşdeğermiş. Aşiretsiz insanlara saygı duyulmazmış. Bunun kuşaktan kuşağa aktarıldığını düşünün, yani aşiret mensubu olmak neredeyse genetik, her bir bireyinin doğal bir özellik olarak taşıdığı bir karakteristik.
Aşiretin kadınlarına gelince... 'Bir aşiretin kadınları o aşiretin vicdanıdır, başının dikliğidir, yüzünün aklığıdır,' der babam. Bir aşiret kadınıysanız, doğumunuzdan itibaren size bu öz verilir.
Topraklarınızdan ayrılsanız bile haliniz, hareketiniz, tavrınız o aşiretin kültürünü öyle ya da böyle yansıtır. Bu çağda komik gelebilir ama 'soylu' olmak böyle bir şeydir. Belki düne kadar kimse Kürtleri anlamaya çalışmadığı için, Kürt soylularının varlığı da masal gibi gelebilir.
Yaklaşık 25 yıldır İstanbul'da yaşıyorum, bunun son 15 yılında önemli medya kuruluşlarında çalıştım. Ama kimliğimi bunlardan öte hep 'babamın kızı' olmak belirledi. Hâlbuki babam bu koca şehirde ne benim tanıdığım kadar insan tanır, ne benim bildiğim kadar yer bilir.
Ama benim için bir kültürün sembolüdür ve o kültür 'temiz'dir. Aşiret kadını olmanın yükleri ağırdır; bir toplumun vicdanı olmanın ağırlığı dayanılmazdır. Görünüşte bir anne ve babanın kızı olabilirsiniz ama aslında bütün aşiretin kızısınızdır. Bizim ailenin üniversiteye gönderilen ilk kız çocuğuyum.
Ve onların nüfuz alanının dışına çıkan ilk genç kız olarak, görünmeyen kuralları da ilk yıkanlardanım. Evlilik kararımla, boşanma kararımla, yalnız yaşama kararımla ve mesleğimi sürdürme kararımla. Benden sonraki kuşaklar bunu büyük ölçüde geliştirdi ama bir ilk olarak epey zorlandığımı itiraf etmeliyim.
Çekirdek ailem, uzun bir süre aşiretin beni gözlediğine, her hareketimden haberdar olduğuna o kadar inanıyordu ki, aldığım her karar bir tür savaş ilanıydı onlara göre. Farklı kararlarımla 'büyük aileme' ayıp etmemiş, günah işlememiş olduğumu anlatmak uzun zamanımı aldı.
Bütün aşiret kızları benim kadar şanslı değil elbette. Aşiret baskısının altında zaman zaman ezilse de, babamın benimle yaptığı sessiz ittifaka her zaman minnet borçluyum. Elbette beni o çarktan kurtaran İstanbul'a da.
Biliyorum; çağ değişiyor, sistemler yıkılıyor, çoğul aidiyetlerin yerini 'birey' olmak gibi kavramlar alıyor. Ama bir yandan da o birey olmalar yalnızlıklara yeniliyor, büyük şehirler yalnızları çoğaltıyor.
Benim gibi kadınlar için bir yanda 'çoğul' ve 'soylu' bir baskı, bir yanda da büyük şehir yalnızlığı. Her ikisi de Sırat Köprüsü'nün iki ayağını oluşturuyor. Ve üstünde dengede kalabilmek sadece birey olmaya değil, 'samimi' açılımlara bağlı görünüyor."
Burada yaşanan olayların tam tersini anlatıyor. 'Kan davalarında kadın daha ön planda,' demek gerçek dışı. Burada kadınlar baştacıdır, hiçbir zaman kadınları arka plana atmıyoruz ama kadınların aşireti yönlendirmede lüksü olamaz. Kadınların işi, gücü, yeri bellidir.
- Nedir kadınların yeri?
- Bizim aşiret içerisinde okuma düzeyi yüksek çok kadın var. Kızlarımızın hepsi üniversiteye gidiyor. Çalışabiliyor. Herhangi bir engel yok. Ama aşiret kızı kendi işinde çalışır. Memuriyet dışında, başkasının işinde çalışamaz.
- Boşanmaya nasıl bakıyor aşiret?
- Bizim aşirette boşanma olmaz. Genç yaşta dul kalmışsa, eşi vefat etmişse, ona sorulur. Bir daha evlilik yapmak istiyorsa, eşinin erkek kardeşi ile evlenebilir veya aile içinden akrabasıyla. Ama başkasıyla evlilik yapamaz.
KARI KOCA BARIŞTIRMA TİMİ KURDUM
- Diyelim ki, kadının çocuğu olmuyor, o zaman ne olacak?- Kocası için kız istemeye kendisi gider. Tanıdığım bir sürü insan var. Çocuğu olmuyor. Kadından kaynaklanan bir şeyse kadın gidip kocasına kız istiyor.
- Aynı evde mi yaşıyorlar?
- Aynı evde değil, biri bir katta, diğeri başka katta.
- Her şey kontrolünüz altında mı?
- Ağalık yorucu bir görev. Mesela adam karısını dövmüş, kadın babaevine gitmiş, dönmüyor. Kocası bize gelir. 'Ne olur getirin,' diye. Söz alırız, bir daha dövmeyeceğine dair. Bir daha dövme olayı olursa para cezası veya uzaklaştırma veririz.
.
Artık bu olaylara yetişemiyorum. Bir tim kurdum, 'barıştırma timi'. Gidiyorlar, benim adıma konuşup karıkocayı barıştırıyorlar.
- Düğünlerde silah atmayı kaldırıp havai fişek atma kararı almışsınız.
- Reisimiz 'Bundan sonra kesinlikle düğünlerde silah atılmayacak. Silahların yerine havai fişet atılacak,' talimatı verdi. Ben de bunun üzerine bütün aşireti topladım, 'Bundan sonra silah yerine havai fişek atılacak,' dedim. Böyle daha güzel oldu.
- Sigara içmek gibi bir silah atma alışkanlığı var burada. Bu yasağa sizce ne kadar uyulur?
- Herkes uyar. Atalarımızın bir sözü var, 'At, avrat, silah'. Türkiye'de herkesin silah tutkusu var, bu sadece Güneydoğu'ya has bir şey değil. Birdenbire sigarayı bırakmak nasıl zorsa, silah sıkmayı bırakmak da kolay değil.
Ama herkes uyuyor bu kurala. İnşallah sigara içmeyi de yavaş yavaş bırakmayı düşünüyoruz. Ve kendimi bildim bileli İzol hikâyeleri dinledim. Aşiretin tarihi, hepimizin tarihiydi. İzollu olmak bir ayrıcalıktı.
.
Urfa'daki, Malatya'daki, Mardin'deki İzollular hepimiz 'biz'dik. Büyük büyük dedelerim Dersim'e 1200'lü yıllarda Urfa'dan gelmiş.
Efsaneye göre, o zamanki büyük dedemiz Murat Han atlarını otlatmak için Dersim yaylalarına varmışken, sürüsünün en gösterişli atını kaybetmiş. Atını bulmak için oralarda kalmış ve bir daha dönememiş Urfa'ya. O yüzden bizim boyumuzun adı 'Murxan' (Murat Han'ın kısaltılmış Kürtçe hali) olarak bilinir.
Aşiretin tek Alevi boyu Dersim'de yaşar. Aşiretsiz olmak, eskilerde haksız bir ifadeyle de olsa 'soysuz' olmakla eşdeğermiş. Aşiretsiz insanlara saygı duyulmazmış. Bunun kuşaktan kuşağa aktarıldığını düşünün, yani aşiret mensubu olmak neredeyse genetik, her bir bireyinin doğal bir özellik olarak taşıdığı bir karakteristik.
Aşiretin kadınlarına gelince... 'Bir aşiretin kadınları o aşiretin vicdanıdır, başının dikliğidir, yüzünün aklığıdır,' der babam. Bir aşiret kadınıysanız, doğumunuzdan itibaren size bu öz verilir.
Topraklarınızdan ayrılsanız bile haliniz, hareketiniz, tavrınız o aşiretin kültürünü öyle ya da böyle yansıtır. Bu çağda komik gelebilir ama 'soylu' olmak böyle bir şeydir. Belki düne kadar kimse Kürtleri anlamaya çalışmadığı için, Kürt soylularının varlığı da masal gibi gelebilir.
Yaklaşık 25 yıldır İstanbul'da yaşıyorum, bunun son 15 yılında önemli medya kuruluşlarında çalıştım. Ama kimliğimi bunlardan öte hep 'babamın kızı' olmak belirledi. Hâlbuki babam bu koca şehirde ne benim tanıdığım kadar insan tanır, ne benim bildiğim kadar yer bilir.
Ama benim için bir kültürün sembolüdür ve o kültür 'temiz'dir. Aşiret kadını olmanın yükleri ağırdır; bir toplumun vicdanı olmanın ağırlığı dayanılmazdır. Görünüşte bir anne ve babanın kızı olabilirsiniz ama aslında bütün aşiretin kızısınızdır. Bizim ailenin üniversiteye gönderilen ilk kız çocuğuyum.
Ve onların nüfuz alanının dışına çıkan ilk genç kız olarak, görünmeyen kuralları da ilk yıkanlardanım. Evlilik kararımla, boşanma kararımla, yalnız yaşama kararımla ve mesleğimi sürdürme kararımla. Benden sonraki kuşaklar bunu büyük ölçüde geliştirdi ama bir ilk olarak epey zorlandığımı itiraf etmeliyim.
Çekirdek ailem, uzun bir süre aşiretin beni gözlediğine, her hareketimden haberdar olduğuna o kadar inanıyordu ki, aldığım her karar bir tür savaş ilanıydı onlara göre. Farklı kararlarımla 'büyük aileme' ayıp etmemiş, günah işlememiş olduğumu anlatmak uzun zamanımı aldı.
Bütün aşiret kızları benim kadar şanslı değil elbette. Aşiret baskısının altında zaman zaman ezilse de, babamın benimle yaptığı sessiz ittifaka her zaman minnet borçluyum. Elbette beni o çarktan kurtaran İstanbul'a da.
Biliyorum; çağ değişiyor, sistemler yıkılıyor, çoğul aidiyetlerin yerini 'birey' olmak gibi kavramlar alıyor. Ama bir yandan da o birey olmalar yalnızlıklara yeniliyor, büyük şehirler yalnızları çoğaltıyor.
Benim gibi kadınlar için bir yanda 'çoğul' ve 'soylu' bir baskı, bir yanda da büyük şehir yalnızlığı. Her ikisi de Sırat Köprüsü'nün iki ayağını oluşturuyor. Ve üstünde dengede kalabilmek sadece birey olmaya değil, 'samimi' açılımlara bağlı görünüyor."
Haber Kaynağım :
SABAH Gazetesi Yazarı Tuluyhan Tekelioğlu Urfa'da İzol Aşiretini Makalesidir.
Hamit İzol, Aşiret ve Öteki Yüzü adlı kitabında aşiretinizin kitabını yazmıştır.
http://www.sanliurfa.com/